6 Şubat Depremleri Sonrası Mülksüzleştirme Yoluyla Birikim

Özet

Kapitalizm 1970’li yıllarla birlikte içsel çelişkilerinin üstesinden gelmek ve sermaye birikimine yayılacak yeni alanlar açmak üzere neoliberal paradigmayla yeniden biçimlenmiştir. David Harvey kapitalizmin 70’ler krizinin ardından ortaya çıkan sermayenin yeni birikim modelini “mülksüzleştirerek birikim/el koyarak birikim” teziyle açıklamakta ve özellikle kentsel mekanların mülksüzleştirme yoluyla birikim dalgasının önemli birer merkezi haline geldiğini vurgulamaktadır. Harvey’e göre sermaye birikimi sözleşme özgürlüğü, hukuk ve özel mülkiyet gibi temel kurumsal yapılar ile para güvenliğinin sağlandığı bir ortamda gerçekleşebilir. Bunun için de zor tekelini elinde bulunduran güçlü bir devlete ihtiyaç vardır. Devlet hem sermaye birikimine temel oluşturmak üzere varlıkları devletleştirerek ya da özelleştirerek hem de kapitalist kurumların düzenlenmesini sağlayarak birikim sürecinde önemli rol oynamaktadır. Bu çalışmada Türkiye’de 6 Şubat 2023 tarihinde Maraş merkezli gerçekleşen ve 11 kentte büyük yıkımla sonuçlanan depremlerin ardından mülksüzleştirme yoluyla birikim sürecinin dinamikleri tartışılmaktadır. Çalışma acele kamulaştırma, rezerv yapı alanı ve riskli alan ilanları gibi deprem sonrası uygulamaların kentin yapılı çevresi içerisinde yer alan taşınmazlar üzerinden gerçekleştirilen mülksüzleştirmenin yasal araçları olduğu; öncelikli olarak kolektif çıkara değil servet transferi yoluyla kapitalist birikime hizmet ettiği sonucuna ulaşmaktadır. Bu bağlamda deprem sonrası yıkıma uğrayan kentlerin yeniden inşa süreciyle egemen sınıf ittifakının hegemonyayı zor yoluyla kentselleştirdiğini söylemek mümkündür. Kent hakkını gözetmeden ve kentsel müştereklere el konulması yoluyla işletilen yeniden inşa sürecinin var olan sınıfsal eşitsizlikleri derinleştireceği ve aynı zamanda kültürel ve ekolojik tahribata yol açacağı açıktır.