REFLEKTİF Sosyal Bilimler Dergisi

Osmanlı Nizamının “Ermeni Meselesi” ile İmtihanı: 1895 Yılı Kuzeybatı Anadolu Örneği

Fatma Melek Arıkan — 2024-10-15

Bu makalede Kuzeybatı Anadolu’da Ermeni nüfusun yoğunlaştığı Bursa’nın Pazarköy kazasında (bugünkü Orhangazi ilçesi) 1895-1897 ‘Ermeni olayları’ esnasında kamu politikalarının toplumsal yapıyla etkileşim halinde geliştirilme süreçlerine odaklanılmıştır. Merkezi hükümetin kriz yönetim performansı Osmanlı İmparatorluğu’nun Tanzimat döneminde dönüşen örgütlenme yapısına içkin iktidar ilişkileri bağlamında değerlendirilmiştir. Pazarköy’de 1895 yılında yaşanan olaylar, Abdülhamid rejiminin Osmanlı İmparatorluğu’nun Ermeni vatandaşları nezdindeki meşruiyetini yönetimsel kriz ortamında hesap edilen siyasi gerekliliklere feda ettiğini göstermektedir. Makalenin temel iddiası Sünni Müslümanların Tanzimat döneminde tahkim edilen politik sistemdeki baskınlığının merkezi hükümette yol açtığı tedirginlik ve tehdit algısının izlenen baskıcı politikaların önemli bir bileşeni olduğudur.

Siyasi Hicvin Evrimi: Siyasi Liderlerin YouTube’daki Deepfake Videolarının Göstergebilimsel Analizi

Gözde Kurt Yılmaz — 2024-10-15

Bu çalışmada, YouTube’da en yüksek oranda görüntülenme sayısına ulaşmış olan siyasi deepfake videolar Ferdinand de Saussure’ün gösterge tanımlaması üzerinden göstergebilimsel çözümlemesi yapılarak incelenmektedir. Bu kapsamda 12 Ocak 2023 tarihinde YouTube’ta “deepfake” sözcüğü aratılmış ve sıralanan deepfake videolar arasından, en yüksek oranda görüntüleme sayısına ulaşmış olan ilk üç video araştırma örneklemine dahil edilmiştir. Bu çalışma ile, siyasi liderlerin hangi türdeki deepfake videolarının YouTube’da daha fazla görüntülendiğinin ortaya koyulması amaçlanmaktadır. Çalışma sonucunda, örneklem kapsamında incelenen siyasi liderlerin deepfake videolarında hiciv unsurlarının ön planda olduğu, bu bağlamda siyasi liderlerin hiciv içeren deepfake türündeki videolarının YouTube’da daha fazla görüntülendiği ortaya koyulmuştur.

Gestalt İlkelerinin Mobil Oyun Tercihi Üzerindeki Etkisi: AHP Tabanlı Bir Değerlendirme

Başak Çakmak — 2024-10-15

Bu çalışma, mobil oyun reklamcılığında Yükleme Başına Maliyet (CPI) tahminini optimize etmede Gestalt ilkelerinin rolünü araştırmaktadır. Continuity (devamlılık), closure (bütünlük) ve proximity (yakınlık) gibi ilkelere, renk çeşitliliği, geometrik düzen ve metin yerleşimi gibi alt kriterlerle odaklanarak CPI videolarının etkinliğini değerlendirdik. Karar vericiler, önce Analitik Hiyerarşi Süreci’ni (AHP) kullanarak ilkelerin CPI videosunun görsel çekiciliği üzerindeki etkisini değerlendirdi, ardından göreceli ağırlıklar uzman değerlendirmeleriyle birleştirilerek 20 mobil oyuna ait üç alternatif video için fayda dereceleri elde edildi. Sonuçlar, Gestalt ilkeleri ve AHP kombinasyonunun CPI videolarında kullanıcı etkileşimini artırdığını ve gerçek CPI değerleriyle karşılaştırıldığında en etkili videoları yüksek doğrulukla belirlediğini gösterdi. Bu araştırma, mobil uygulama tasarımında Gestalt ilkelerinin rolüne katkı sağlamakta ve mobil oyun endüstrisinde CPI videolarının tasarımını değerlendirme ve geliştirme için sistematik bir yaklaşım sunmaktadır.

Sürgünden İtlafa, “Mahallinde Öldürmeden” Ötanaziye: Hayırsızada Vâkâsının Ardından İstanbul’da Sokak Köpekleri

Mine Yıldırım — 2024-10-15

Bu yazıda, 1910 yılında 80 bine yakın sokak köpeğinin sürgün edilerek ölüme terk edilmesiyle sonuçlanan Hayırsızada Vâkâsının ardından, Cumhuriyetin ilk yüzyılı boyunca Türkiye’de sokakta köpeklerine yönelik muamelenin seyrine odaklanıyorum. Ve bu seyri, birbirini besleyerek gelişen iki ilişki, söylem ve pratikler kümelenmesinin tarihi olarak okuyabileceğimizi savunuyorum: Sokak köpeklerine yönelik şiddetin ve ihtimamın. Sokakta yaşayan hayvanların yaşamını kuşatan bu ikili ilişkinin birbirine dolanık söylemlerine, birbirini kurup şekillendiren yönelimlerine, çatışmalarına, çoklu dinamiklerine, aktörlerine, mekânlarına ve gündelik pratiklerine odaklanıyorum. “Köpeksizleştirme siyaseti” olarak adlandırdığım bu ikili ilişkinin, Hayırsızada Vâkâsının ardından seyrini, ikili bir izlekle açığa çıkarmayı hedefliyorum: İzleklerden ilki, siyasal iktidar ve kamu otoritesinin hayvanları birer denetim ve disiplin nesnesine, asayiş ve kamu düzenini bozan unsurlara, hastalık taşıyıcı vektörlere dönüştürmesinden bazı kesitlere odaklanıyor. Bu anlayışla örgütlenen kitlesel öldürme, sürgün ve tecrit pratiklerini, usullerini, mekanlarını ve yöntem arayışlarını takip ediyor. Diğer izlek ise, sokak köpeklerine yönelik şiddete, onların yerinden edilmesine, tehcir ve tecrit edilmesine, sürgünde, mahallinde ya da barınak adı verilen tecrit mekânlarında öldürülmelerine karşı, örtük ama kuvvetli bir güç olarak varlığını sürdüren, hayvanlara yönelik merhamet, koruma ve ihtimam söylemlerinin seyrini ortaya koyuyor. Şiddet ile ihtimamın bir aradalığı ışığında, Himaye-i Hayvanat Cemiyetinin yüzyıl önce geliştirdiği ve günümüz Türkiye’sinde maalesef yeniden gündemde olan hayvanlara ötenazi, “iyi ölüm”, hayvanları “fenni yöntemlerle öldürme” söylemlerini inceliyorum.

Türk Üniversitelerinin Sürdürülebilirlik Performansı: THE Etki Sıralamaları Üzerine Bir Araştırma

Devrim Vural Yılmaz — 2024-10-15

Sürdürülebilirlik, Birleşmiş Milletler’in öncü rolüyle 1970’lerden bu yana uluslararası gündemde yer almakta ve üniversiteler sürdürülebilirlik hedeflerinin gerçekleştirilmesinde giderek artan bir sorumluluk üstlenmektedir. Bu çabaları daha görünür, ölçülebilir ve karşılaştırılabilir kılmak için üniversiteler uluslararası sürdürülebilirlik sıralamalarında daha fazla yer almaktadır. Bu kapsamda, bu çalışmanın amacı Türk üniversitelerinin sürdürülebilirlik performansını küresel sürdürülebilirlik sıralamaları açısından analiz etmektir. Bu amaçla, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını (SKA) temel alarak küresel üniversite sıralaması yapan Times Higher Education Impact Rankings verileri kullanılmıştır. Bu veriler ışığında Türk üniversitelerinin SKA temelli önceliklerinin, performans puanlarının ve sıralamalarının yıllar içindeki gelişimi incelenmiş, 2023 yılına yönelik detaylı analizlere de yer verilmiştir. Bulgular, Türk üniversitelerinin sürdürülebilirlik konusunda her geçen yıl daha iyi performans sergilediğini, ancak halen iyileştirilmesi gereken alanlar olduğunu göstermektedir.

Üniversitelerde Cinsel Şiddetle Mücadeleye Yönelik Uygulamalar: Cinsellik 101 Seminerleri Örneği

Anıl Özge Üstünel — 2024-10-15

Üniversiteler cinsel şiddetle mücadelede önemli kurumlardır. Cinsel şiddet, zorlama, baskı ve tehdit içeren, rızaya dayalı olmayan her türlü cinsel eylem olarak tanımlanmakta; üniversite öğrencilerinin ruh sağlıkları, akademik, psikolojik, fiziksel ve cinsel iyi oluş halleri bakımından önemli riskler oluşturmaktadır. Üniversitelerde cinsel şiddetle mücadele ve önleme çalışmaları son 20 yıl içinde giderek artmakta, Türkiye’de ise bu çalışmalar sınırlı sayıda üniversitede bulunan cinsel taciz ve saldırıyı önleme birimleri tarafından yürütülmektedir. Bu makalede, önleyici çalışmalara örnek teşkil edebilecek bir uygulama modeli olarak Cinsellik 101 Seminerleri tanıtılmaktadır. Cinsellik 101 Seminerleri eşitlikçi, özgürlükçü ve kapsayıcı bir yaklaşımla, birincil önleme hedefiyle, cinsel eylemlilik kavramına dayanarak geliştirilmiştir. Seminerlerde cinsel eylemlilik üniversite öğrencilerinin cinsellik ve cinsel şiddet konularındaki bilgi, farkındalık, eleştirel düşünme ve ilişkisel becerilerini içine alan bir kapasiteler bütünü olarak tanımlanmıştır. Bu uygulamaların cinsel şiddeti bireyselleştirme riski ve sosyokültürel bağlamın kısıtları önleyici çalışmalardaki sınırlılıklar olarak tartışılmıştır. Bu kısıtlara rağmen üniversitelerde yürütülebilecek sonraki önleyici uygulamalara ilişkin öneriler paylaşılmıştır.

Üniversite Kampüslerinde Çevreci Davranışların Belirleyicileri ve İyi Oluş Çıktıları

Erkin Sarı — 2024-10-15

İnsan kaynaklı iklim değişikliği ve çevresel bozulmanın olumsuz etkilerini daha yakından gözlemlediğimiz bu günlerde çeşitli bağlamlarda (ör., ev, iş yeri) çevre dostu uygulamaların teşvik edilmesinin önemi gitgide artmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’deki iki devlet üniversitesinde (Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Selçuk Üniversitesi) öğrenim görmekte olan lisans öğrencilerinin (N = 520) kampüs içerisindeki çevreci davranışlarının belirleyicileri ve iyi oluş sonuçlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bulgularımız evrenselcilik değeri ve üniversite ile özdeşimin kampüs içinde sergilenen çevreci davranışları olumlu yönde yordadığını ve bu davranışları sergilemenin pozitif duygulanımı desteklediğini göstermektedir. Bu çalışma, mevcut literatürdeki çeşitli boşlukları (ör., üniversite ile özdeşimin çevreci davranışlar üzerindeki rolü, kampüs içi çevreci davranışlar ve psikolojik iyi oluş ilişkisi) doldurmakta ve kampüste sürdürülebilirliği sağlamak adına önemli çıkarımları (ör., kampüs atmosferinin kampüs sürdürülebilirliği için önemi) içerisinde barındırmaktadır.

Akademik Kapitalizm Kuramı: Üniversitelerde Bilgi Üretim Sürecinin Dönüşümü

Sevil Bal — 2024-10-15

Güncel yükseköğretim araştırmalarında; üniversite ideasına ilişkin kabul gören “geleneksel” ilkelerin dönüşümü tartışması yer almaktadır. Bilimsel bilgiyi oluşturma, üretme, yaygınlaştırma ve yeniden üretme süreci bu tartışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Bilginin kimin için, ne tür bir amaçla, hangi aktör ve kaynaklarla, nasıl bir formda üretildiği soruları, literatürde bu alanda daha sınırlı şekilde yer bulan teorik ve metodolojik bir hattın sorunsallaştırılması ihtiyacına işaret etmektedir. Bu çalışmanın amacı, üniversitelerdeki akademik bilgi üretim sürecinin dönüşümünü, piyasa ve piyasa benzeri bir bilgi-öğrenme, üretim, tüketim rejimi olarak tanımlanan “akademik kapitalizm” kuramı üzerinden tartışmaya açmaktır. Bu kapsamda, akademik kapitalizm literatürünü temellendiren kuramsal yaklaşımlar, temel kavramlar ve güncel yönelimler üzerinden üniversitelerdeki dönüşüm süreci ve aktörleri, teorik bir tartışmayla irdelenmektedir. Çalışmanın sonucunda, üniversiteler ile akademik bilgi üretim süreci üzerine tarihsel-bütüncül bir bakış açısıyla düşünmenin ve mevcut dönüşüm hattını izlemenin; kapitalizm, neoliberalizm aşaması ve modernite ilişkilenen iktisadi, politik ve sosyo-kültürel alandaki mevcut yapısal koşullar ve sonuçlarıyla birlikte mümkün olduğu vurgulanmaktadır.

Üniversitede öğrenci katılımı: ODTÜ örneği üzerinden bir durum çalışması

Serap Emil — 2024-10-15

Yükseköğretimde kitleselleşme ile artan üniversite ve dolayısıyla öğrenci sayıları üniversite eğitimine yakından bakmayı gerektiriyor. Öğrenciler üniversite eğitiminde akademik, sosyal ve psikolojik açıdan nasıl bir deneyim ediniyorlar? sorusuna yanıt aranmıştır. Öğrenci katılımı teorisi merceğinden gerçekleştiren bu araştırma, 2018-2019 akademik yılında toplam 37 ODTÜ öğrencisiyle yüz yüze görüşme yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Bulgular, öğrencilerin akademik olarak zorlayıcı deneyimler yaşadıklarını, ancak bunu gelişimleri için gerekli gördüklerini; genç yetişkinler olarak kendi olgunlaşma süreçlerinin farkında olduklarını ve üniversitenin barındırdığı insan ve fikir çeşitliliğine değer verdiklerini göstermektedir. Fiziksel mekân olarak üniversite kampüsünün ders çalışma, sosyalleşme, konaklama, yemek ve ulaşım hizmetlerinin yaşamlarını sınırlandırdığı da görülmüştür. Üniversite deneyimi öğrencilerin akademik, sosyal, psikolojik olarak gelişimleri ile birebir ilişkilidir ve kesişimsellik içerir. Bu anlamda araştırma, öğrenci gelişiminin ön planda tutulduğu bütüncül yükseköğretim politikalarına ve akademik liderlik literatürüne katkıda bulunacaktır.

Sürdürülebilir Akademi için İnsana Yakışır İş Koşulları: Türkiye’de Vakıf Üniversiteleri

Burcu Sarı Karademir — 2024-10-15

Bu çalışma, Türkiye’deki vakıf üniversitelerinde insana yakışır iş koşullarını hak temelli bir yaklaşımla ele almaktadır. İnsana yakışır iş, adil ücret, güvenli çalışma koşulları ve eşit fırsatlar gibi temel unsurları içeren bir insan hakkıdır. Çalışmada, vakıf üniversitelerinde çalışan akademisyenlerin çalışma koşulları, özellikle kadın ve saat ücretli akademisyenler açısından incelenmiştir. İlgili uluslararası standartlar, ILO ve UNESCO tavsiye kararları doğrultusunda değerlendirilmiş; bu çerçevede cinsiyet eşitliği, ücret adaleti ve güvencesizlik gibi konular vurgulanmıştır. Araştırma, veri taraması ve sınırlı sayıda katılımcıyla yapılan nitel bir çalışmaya dayanmaktadır ve bulgular tema analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, akademik alanın sürdürülebilirliği için insana yakışır iş koşullarının sağlanmasının ve hak temelli yapısal çözümlerin önemi vurgulanmıştır. Bu bağlamda, vakıf üniversitelerindeki mevcut durumun iyileştirilmesi gerekliliği ortaya konulmuştur.

Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Karşıtı Hareketlerin Gelişimi Karşısında Akademi

Elif Gezgin — 2024-10-15

Bu makalede dünya genelinde yükselmeyi sürdüren toplumsal cinsiyet karşıtı hareketlerin Türkiye akademisi üzerindeki etkilerine değinilmiştir. Sosyo-ekonomik dönüşümlerin popülizm, anti-entellektüelizm ve illiberalizm gibi sonuçlarına göz atarak öncelikle neyin içinde olduğumuz sorusuna yanıt aranmış, ardından içinde bulunduğumuz sürecin akademiye toplumsal cinsiyet çalışmaları bağlamında ne gibi etkileri olduğuna örnekler yoluyla değinilmiştir. Türkiye’de bilgiye ve eğitime verilen değerin düşüşüne paralel bir biçimde akademi geneline yansıyan yıpranma ve değer kaybına dikkat çekilmiş, bu etkinin en büyük hızla ortadan kaldırma gayretinde olduğu alanın ise toplumsal cinsiyet araştırmaları olduğu, gerekçeleri ve örnekleri tartışılarak iddia edilmiştir.

Olmak Mümkün

Alev Çavdar — 2024-10-15

Olmak Mümkün

En özgür olacağını hayal ettiği yere sıkışıyor insan bazen. Zamanda. Mekanda. Ötekinde. Ağacın dallarına takılan bir uçurtma gibi ya da balık gibi ya da ben gibi ya da o gibi. Canım ne istiyor diye soramamak gibi. Yasaktı, ayıptı, arsızdı ya zaten oldum olası, hep zordu. O zaman canına ne istediğini sormak istememek en zoru diye düşünüyor insan, sıkıştığı yerde.

Sonra birisi görüyor. Birisi birisini görünce bir başkası doğuyor. Sadece ve her seferinde.

Tam da en sıkıştığı yerden doğuyor insan. Zamanda. Mekanda. Ötekinde. Ağacın dallarına konan bir uçurtma gibi ya da balık gibi ya da ben gibi ya da o gibi. Bahçeye oynamaya çağırılmak gibi. Olağandı, tasasızdı, haktı ya zaten oldum olası, hep kolaydı. O zaman doğmak mümkünmüş diye düşünüyor insan, doğduğu yerde.

Sonra birisi rengini veriyor. Birisi birisine rengini verince olmak mümkün oluyor. Sadece ve her seferinde.

Özel Dosya: Kampüste Nasılız? Günümüz Üniversitelerine Çok Katmanlı Bakışlar

Alev Çavdar — 2024-10-15

Editörden

Emre Erdoğan — 2024-10-15

Türkiye'deki Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Akademisyenlerinin Yöntemsel Tercihleri, Yayın Eğilimleri ve Kamusal Görünürlük Dinamikleri

Emre Erdoğan — 2024-10-15

Bu çalışma, Türkiye'deki siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler akademisyenlerinin araştırma yöntemleri, yayın yapma eğilimleri ve kamusal görünürlük düzeylerini incelemektedir. Araştırma, COVID-19 pandemisinin ilk yılı olan 2021'de gerçekleştirilmiş ve çevrimiçi anketler yoluyla 258 akademisyenden veri toplanmıştır. Çalışmanın temel amacı, akademisyenlerin yöntemsel tercihlerinin, yayın yapma alışkanlıklarının ve toplumsal etkileşim düzeylerinin nasıl şekillendiğini anlamaktır. Araştırma bulguları, akademisyenlerin yöntemsel tercihlerinin toplumsal cinsiyet, eğitim geçmişi, akademik unvan ve çalışılan üniversite türü gibi faktörlerden etkilendiğini göstermektedir. Özellikle yurt dışında eğitim almış olanların, uluslararası yayınlara yönelme eğiliminde olduğu tespit edilmiştir. Deney ve anket gibi niceliksel yöntemleri tercih eden akademisyenlerin, ulusal ve uluslararası yayınlarda daha aktif olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca, vakıf üniversitelerinde çalışan akademisyenlerin, devlet üniversitelerindekilere göre daha fazla uluslararası yayın yapma eğiliminde olduğu saptanmıştır. Pandemi döneminde akademisyenlerin iş yükü dağılımlarında ve kamusal görünürlük düzeylerinde önemli farklılıklar gözlenmiştir. Geleneksel medya kanallarını kullanma konusunda araştırma görevlileri ve vakıf üniversiteleri arasında belirgin farklar olduğu, sosyal medyanın ise akademik bilgiyi yaymada giderek daha önemli bir rol oynadığı tespit edilmiştir.

Türkiye’de Akademik Özgürlüklerin Hâl-i Pür Melali: Yeşim M. Atamer ile Söyleşi

Yeşim Atamer — 2024-10-15

Olmayan Bir Resmin Kurulmayan Müzeleri Üstüne: Osmanlı-Cumhuriyet Çizgisinde Türkiye’nin Müze ve Görsel Bilinç Kısıtlamaları Hakkında Bir Yorum Denemesi

Hasan Bülent Kahraman — 2024-10-15

19. yüzyılla birlikte başlayan modernleşme, dönemin Osmanlı İmparatorluğu’nda görsel alanda da dönüşümlere yol açmıştır. Klasik görsel sanat üretiminin yerini perspektife ve figür resmine bıraktığı bir görsellik anlayışının gelişmesi hızlı ve kolay olmamıştır. Aksine, uzun ve karmaşık sorunlara yol açmıştır. Görsel sanatlar alanındaki değişim sadece bir tek alanla, resimle, sınırlı kalmamıştır. Yenilik ve değişimin yansımaları mimarlık alanında da gözlemlenmiştir. Buna bağlı olarak geç dönem Osmanlı modernleşmesi büyük ölçüde görsellik üstünden gelişmiştir. Aynı dönemde müzecilik alanında meydana gelen çalışmalar söz konusu zamanların içe dönük ve gizli Oryantalizm anlayışıyla bütünleşmiştir. Batı-dışı modernleşme süreçlerinin bir ön koşulu olarak ortaya çıkan ve geniş ölçüde Oryantalizme dayanan arkeolojik müze düşüncesi yerini uzun bir zaman sonra görsel sanatlara ait müzelere bırakmıştır. Bu miras yeni Cumhuriyet dönemi tarafından devralınmıştır. Batılı resim anlayışına bağlı olarak gelişen müzecilik anlayışı 1930’ların sonunda biçimlenmiştir. Nurullah Berk’in modernist bir tasnif anlayışıyla gerçekleştirdiği müze kurgusu daha sonraki dönemlerde de devam etmiştir. Bugün yeni olduğu söylenen müzelerin önemli bir bölümünde de aynı anlayış sürdürülmekte, müze kurgularında herhangi bir değişiklik söz konusu olmamaktadır. Bu yazıda bir zihniyet sorunu olarak irdelenen söz konusu tarih mevcut görsellik anlayışının iç sorunlarıyla koşut bir şekilde ele alınmaktadır.

“Ne Ders Olsa Veririz”: Akademisyenin Vasıfsız İşçiye Dönüşümü, Aslı Vatansever ve Meral Gezici Yalçın (2022)

Gökçe Uysal Gündoğdu — 2024-10-15

Electoral Integrity in Turkey by Emre Toros

Tuğçe Erçetin — 2024-10-15