Tiyatronun “Çevirme İşi”: Pelin Esmer Filmleri Üzerinden Cinsiyetlendirilmiş Duygusal Emek

Özet

Bu çalışmanın amacı Arlie Hochschild’in duygusal emek (1983) tanımını Pelin Esmer’in Oyun (2005) ve Kraliçe Lear (2019) filmleri üzerinden okumaktır. Mersin’in bir köyündeki kadın karakterleri on beş yıl ara ile oynadıkları tiyatro oyunları üzerinden izleyen ve onların yaşamlarındaki değişime tanıklık eden bu belgeseller duygusal emeğin cinsiyetler arasındaki eşitsiz dağılımı açısından özgün bir süreci örneklemektedir. İşverenin bazı duygu gösterimlerini (ve dolayısıyla bastırımlarını) dayatması anlamına gelen başlangıçtaki duygusal emek tanımı, sosyal bilimcilerin daha sonra yaptıkları çalışmalarla derinleşmiş, çeşitli eksenlerde eşitsiz dağılımıyla biyolojik determinist bir yerden, yani empati, sempati, vb. özelliklerin ‘kadının doğasında’ olduğu var sayıldığı için çokça kadına yüklenmesiyle gündeme gelmiştir. Esmer’in sözü edilen iki filminde prova, hazırlık ve sahnelenmesini belgelediği her iki tiyatro oyunu, Kadının Feryadı ve Kraliçe Lear görmezden gelinen ve görünmez kılınan duygusal emeği bilinçli olarak ortaya çıkarma konusunda gösterilen kolektif çabayı yansıtmakta, yazıda odaklanılan üç kadın (Fatma Fatih, Zeynep Fatih ve Behiye Yanık) özelinde bu sürecin ayrıntıları incelenmektedir.