Türkiye’de Çalışanların Yoksulluğu, Yoksunluğu ve Sosyal Dışlanmaları

Özet

İstihdam, yoksulluktan kurtulmanın ve yoksullukla mücadele etmenin en etkili yolu olmakla birlikte, dünyada ve Türkiye’deki çalışanların bir kısmı için istihdam, bu işlevini yerine getirmekte yetersiz kalmaktadır. 2021 yılında Türkiye’de çalışanların yüzde 12,’si yoksul, yüzde 18,9’u sosyal dışlanma ve yoksulluk riski altında, yüzde 22,9’u ise maddi ve sosyal yoksunluk içindedir. Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında çalışanların yoksulluk, sosyal dışlanma ve yoksunluk oranlarının en yüksek olduğu ülkelerden biridir. Gelir düzeyi, hane yapısı, hane çalışma yoğunluğu ve hanenin sosyal transferlere erişimi gibi çok sayıda değişken, çalışan yoksulluğunun belirleyicileri olarak sıralanabilir. Diğer yandan çalışan yoksulluğu verileri, çalışanların çalışma ve yaşam koşulları hakkında yeterli bilgi sağlamaktan uzaktır. Aynı zamanda yoksulluk, sosyal dışlanma ve yoksunluk risklerine maruz kalan çalışanlar, karmaşık ve heterojen bir grubu oluşturmaktadır. Çalışanları ve ailelerini bu tür risklerden korumak için farklı politikaların uygun bir bileşim içinde uygulanması gerekmektedir. Bu politikalara, (i) başta asgari ücret olmak üzere hane gelirlerinin yükseltilmesi, (ii) özellikle kadınların ücretli istihdamının artırılarak hanelerin çalışma yoğunluğunun geliştirilmesi, (iii) sosyal güvenlik sisteminde uygun nitelik ve kapsamda aile ve çocuk programlarının uygulanması, (iv) toplu sözleşmelerden yararlanan çalışan sayısının artırılması ile toplu sözleşme sisteminin merkezileşmesini desteklenmesi ve (v) sendikaların örgütlenmeleri önündeki engellerin kaldırılması gibi örnekler verilebilir.