Hukuk Perspektifinden “Çalışma”

Özet

Hukukun, toplumsal yaşamın temelinde yatan insan eylemlerinden biri olan çalışmaya kayıtsız kalması beklenemezse de çalışmanın hangi türünün hukuk tarafından düzenlendiği, hukukun “çalışma”yı hangi bakış açısıyla düzenlediği ve “çalışma”nın hukuk tarafından düzenlenmesinin ne anlama geldiği soruları içinde bulunulan toplumun sosyolojik ve kültürel yapısına, ekonomik sisteminin özelliklerine bağlı olarak değişmiştir. Türk Dil Kurumu sözlüğünde “çalışmak” kelimesinin tanımında karşımıza çıkan temel unsur “emek harcama”dır. Batı dillerinde, örneğin Fransızca “travail” veya İngilizce “labour”da gördüğümüz acı, ıstırap çekmek ve yaratmak, bir kullanımında doğum yapmak, anlamlarının Türkçe “çalışma”da bulunduğunu söyleyebilmek kolay değildir. Buna karşılık çalışmayla eş anlamlı da kullanılabilen “iş”in tanımlarından biri “bir değer yaratan emek”tir. Hukuki metinlere bakıldığında, Anayasa “çalışma hakkı ve ödevi”nden (m. 49), 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu “çalışma ve çalıştırılmadan” (m. 4, 6, 7) bahseder. İşçi ile işveren arasındaki hukuki ilişki Borçlar Kanunu’nda “hizmet sözleşmesi” (mülga Borçlar Kanunu’nda “hizmet akdi”), İş Kanunu’nda “iş sözleşmesi” (İşK. m. 8) olarak adlandırılmış, işçi, işveren, işyeri (İşK. m. 2) iş hukukunun temel kavramları olarak kabul edilmiştir. Çalışmayı düzenleyen hukuk dalı da “iş hukuku” olarak isimlendirilmiştir.